Geschiedenis - Oorsprong van Het Witte Kasteel
Voor de oorsprong van Het Witte Kasteel moeten we terug in de tijd naar de late Middeleeuwen. In 1383 werd de heerlijkheid Loon op ’t Sant of Venloon, zoals de oude namen luiden, door hertogin Johanna van Brabant uitgegeven aan ridder Pauwels van Haestrecht. Deze ridder had grote plannen, want nog in hetzelfde jaar sprak hij in ’s Gravenhage over een huis en erf ‘da hi timmeren sal tot Lone’.
Vier jaar later, in 1387, is er in een oorkonde van hertogin Johanna van Brabant sprake van de ‘borch van Venloen’. Deze ‘borch’ bestond uit een eenvoudige bakstenen woontoren van ongeveer 11 bij 13 meter met een muurdikte van 2 meter. De funderingen van het huidige kasteel dateren nog uit deze periode. Mogelijk is ook het fraaie ribloze keldergewelf uit deze tijd.
Loon op ’t Sant lag Pauwels van Heastrecht nauw aan het hart. Toen zandverstuivingen het dorp Venloon steeds meer bedreigden liet hij ‘zes boogscheuten’ naar het westen, vlakbij het kasteel, een nieuwe dorpskerk bouwen. Dit werd de kern van het tegenwoordige Loon op Zand.
Bekijk meer foto’s over Witte Kasteel in Loon op Zand.
Een groots kasteel Loon op Zand
In de loop van de 15e en 16e eeuw werd de woontoren uitgebreid tot een groots kasteel. Waar nu de Engelse tuin is, stond een voorburcht die door middel van een overbouwde toegangsbrug met de woontoren in verbinding stond. Het uitgebreide grachtenstelsel rondom het kasteel en tuinen is hierdoor te verklaren. Aan de noordzijde werden ter verdediging aarden wallen opgeworpen. De restanten daarvan zijn nog duidelijk zichtbaar.
Personen zoals de Spaanse keizer Karel V, Frederik Hendrik in gezelschap van de dichter Constantijn Huygens (toen secretaris van Frederik Hendrik) bezochten het kasteel. De Zonnekoning Lodewijk XIV verbleef er enige tijd, tijdens de krijgstocht in 1672, het rampjaar, tegen de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën. Ook Napoleon bezocht tijdens de Franse overheersing Het Witte Kasteel.
Gebouw - het Witte Kasteel
Het oudste deel van het kasteel stamt vermoedelijk uit 1387. Er bestaat een akte gedateerd 1387, waarin staat dat een huis moest worden getimmerd in Lone. Het betrof een omgrachte donjon van 11 bij 13 meter. Het kasteel werd uitgebreid in de 15e en 16e eeuw. Er verrezen bijgebouwen, zoals onderkomens voor soldaten, een smederij en een bakkerij. Ook werden vleugels aan het kasteel gebouwd.
In 1777 werden deze vleugels gesloopt, en ook het monumentale poortgebouw met opschrift: Melius est mori quam facere contra bonam virtutem (Het is beter te sterven dan tegen de goede deugden te handelen). Van de donjon werd de bovenverdieping verwijderd, en de rest werd opgenomen in het nieuwe gebouw. Voorts kwam er een koetshuis en een woning voor het personeel. Ook werd er een tuin aangelegd. De oude kelder bleef gehandhaafd. Deze bestaat uit een kruising van twee gewelven. Het huidige kasteel omvat 12 kamers, een kelder en een zolder.
Het omringende landgoed is 4 ha groot en omvat een Engelse, een Franse, een gazon- en een bostuin. Het wordt zo goed mogelijk in de originele staat gehandhaafd.
De Stichting Het Witte Kasteel
In 2007 vond er een bezetting van het kasteel plaats toen de eigenaar, de miljonair Wim de Pundert, het kasteel dreigde te laten verloederen als de gemeente Loon op Zand niet zou meewerken aan een opknapbeurt. De ingrijpende plannen voor een verbouwing werden door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed echter niet goedgekeurd. In 2014 droeg De Pundert Het Witte Kasteel over aan de dorpsgemeenschap van Loon op Zand.
De Stichting Het Witte Kasteel heeft met de hulp van een zestigtal vrijwilligers het gebouw met bijgebouwen en tuinen gerestaureerd en opgeknapt. Sindsdien fungeert het als trouwlocatie en worden er kleine concerten en exposities gehouden. In de z.g. ‘neerhuizen’ aan weerszijden van het voorplein zijn een dagrestaurant en een bed & breakfast ondergebracht.